اختلال شخصیت وسواسی-اجباری
افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری تمایلاتی بسیار کمال گرایانه دارند. آنها به نظم و کنترل بر اوضاع به شدت اهمیت می دهند تاحدی که انعطاف پذیری، کیفیت کار و بازدهی مناسب را به خطر می اندازند. آنها آنقدر به اصول و قواعد کار، جدول های زمانی انجام کارها و روندها و روال های از پیش تعیین شده “می چسبند” که هدف اصلی کاری را که انجام می دهند از یاد می برند. منحرف شدن از انجام کاری از پیش تعیین شده باعث رنج شدید آنها می شود و نرسیدن به استانداردها در کاری که انجام می دهند باعث ناراحتی شدید آنها می شود. توجه به جزئیات و عدم انعطاف پذیری آنها دیگران را ناراحت می کند زیرا باعث می شود کارها به تاخیر بیافتند و مشکلاتی پیش بیاید. مثلاً این افراد کار گروهی را متوقف نگه می دارند تا قسمتی از کار که مسئول انجامش هستند را با دقت و ریزبینی کامل و آن گونه که از قبل برنامه ریزی کردند انجام دهند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی- اجباری همیشه همه چیز را به دقت بررسی می کنند و دوست ندارند در برنامه هایشان تغییری ایجاد کنند. حتی تفریحات و سرگرمی ها نیز برای آنها تکالیفی جدی به حساب می آید که باید طبق برنامه ریزی و زمان بندی خاصی انجام شود. آنها هیچ کاری را به دیگران نمی سپارند و می خواهند همه ی کارها را خودشان انجام دهند. کمال گرایی در آنها باعث می شود که به جای دور ریختن وسایل اضافه آنها را جمع کنند تا جایی که این کارشان حالت مرضی به خود می گیرد. آنها در خرج کردن پول بسیار دقت می کنند و معتقدند پول نباید حیف و میل شود و اکثر آنها در سطحی زندگی می کنند که بسیار کمتر از سطحی است که توان مالی آن را دارند.
معیارهای DSM-5 برای اختلال شخصیت وسواسی-اجباری
فرد تقریباً در همه ی جوانب زندگی به فکر نظم، ترتیب، کمال گرایی، کنترل شخصی و کنترل میان فردی است و در این میان انعطاف پذیری ، باز بودن و صرفه جویی در وقت و انرژی قربانی می شود. این وضعیت قبل از اوایل بزرگسالی شروع شده و در شرابط مختلف حضور دارد و با حداقل چهار مورد از موارد زیر همراه است.
۱) فرد دائماً به فکر جزئیات، قواعد، فهرست ها، نظم، سازمان یا جدول های زمانی است تا جایی که هدف اصلی فعالیت مورد نظر فراموش می شود.
۲) کمال گرایی باعث می شود در به پایان رساندن پروژه ها اختلال ایجاد شود (چون استانداردهایش رعایت نشده اند نمی تواند پروژه را کامل کند).
۳) فرد به شدت خود را وقف کارش می کند و شدیداً در تلاش است تا عملکرد خوبی در شغلش داشته باشد تا جایی که تفریحات و دوستی هایش را کنار می گذارد.
۴) فرد بیش از حد وجدان کاری دارد، مته به خشخاش می گذارد و درباره ی رعایت اخلاق، اصول یا ارزش ها انعطاف پذیری ندارد.
۵) فرد نمی تواند اشیای کهنه و بی ارزش را دور بریزد حتی اگر آنها هیچ ارزش معنوی برایش نداشته باشند.
۶) فرد نمی تواند قسمتی از کارش را به دیگران بسپارد یا با دیگران همکاری کند مگر اینکه کارها دقیقاً همانگونه که او می خواهد انجام گیرد.
۷) فرد در خرج کردن پول هم برای خود و هم دیگران خسیس است و اعتقاد دارد پول را باید برای روز مبادا جمع کرد
۸) فرد در افکار و عقایدش سرسخت است و اصلاً حاضر نیست کوتاه بیاید.
علل اختلال شخصیت وسواسی-اجباری
با اینکه میان علایم اختلال شخصیت وسواسی- اجباری و اختلال وسواس فکری و عملی شباهت هایی وجود دارد اما پژوهش ها نشان داده اند همراهی این دو اختلال با هم فقط حدود ۱۷ درصد است. مطالعات مربوط به این دو اختلال نشان می دهد که هم برای اختلال وسواس فکری و عملی و هم برای اختلال شخصیت وسواسی اجباری یک عامل آسیب پذیری مشترک و جداگانه وجود دارد و این عامل، سبک تربیتی غلط والدین در تربیت فرزندان است. بسیاری از والدین هم تلاش کرده اند بچه ها را از لحاظ روحی و روانی تحت سلطه ی خود درآورند و هم در آنها احساس گناه و عذاب وجدان بوجود آورده اند. لازم به ذکر است که در بروز اختلال شخصیت وسواسی اجباری یک عامل ژنتیک ضعیف نقش دارد. بعضی افراد ممکن است به طور ذاتی منظم بودن را در زندگی خود ترجیح دهند اما رسیدن به سطوح بالا و بیمارگون تمیزی و نظم به تقویت این رفتارها توسط والدین نیاز دارد.
درمان اختلال شخصیت وسواسی اجباری
در درمان اختلال شخصیت وسواسی – اجباری معمولاً تلاش می شود به ترس هایی حمله شود که ظاهراً در پشت نیاز شدید فرد به نظم و ترتیب وجود دارند. این افراد همیشه می ترسند که آنچه انجام می دهند کافی نیست. بنابراین کارهای خود را به تعویق می اندازند و هم درباره ی مسائل مهم و هم جزییات بی اهمیت دایماً نشخوار فکری می کنند. تراپیست ها به این افراد کمک می کنند تا ریلکس و آرام باشند یا از تکنیک های حواس پرتی استفاده می کنند تا افکار اجباری خود را به سمت موضوعاتی دیگر معطوف کنند.
اختلال شخصیت وسواسی اجباری و اعتیاد به مواد مخدر
میان اختلال شخصیت وسواسی اجباری و سوء مصرف مواد مخدر ارتباط ضعیفی وجود دارد اما خطر مصرف و سوء مصرف همچنان وجود دارد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است برای مقابله با استرس شدید یا نشانه های بیماری خود از الکل یا مواد مخدر استفاده کنند. و مصرف الکل یا مواد مخدر ممکن است در کوتاه مدت حال آنها را بهتر کند اما به مرور زمان علایم و نشانه های بیماری شان را بدتر می کند. مطابق با پژوهش های انجام شده در این زمینه مشخص شده است که ارتباط ضعیفی میان اختلال شخصیت وسواسی جبری و اعتیاد وجود دارد. چرا که بارزترین نشانه ی اختلال شخصیت وسواسی جبری تمایل شدید به کامل و بی نقص بودن و پایبندی به ارزش ها و استاندارد های سخت گیرانه و انعطاف ناپذیر است و فردی با این ویژگی ها مصرف مواد مخدر را در شان و شخصیت خود ندیده و آن را مغایر با اخلاقیات خود می داند و معتقد است مصرف مواد مخدر ممکن است کارایی و عملکرد آنها را کاهش می دهد.
اختلال شخصیت وسواسی جبری و اعتیاد به الکل
گرچه میزان اعتیاد در میان افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی جبری بسیار پایین است اما سوء مصرف الکل ممکن است در آنها دیده شود. آنها برای کاهش استرس و فشار ناشی از کمال گرایی خود و بهبود روابط میان فردی و ایجاد مکالماتی دوستانه ممکن است الکل مصرف کنند.
