بهترین و سریع ترین روشهای ترک اعتیاد

قبل از شروع مقاله لازم است این مسئله را خاطر نشان کنیم که ترجمه زندگی یک مجموعه آموزشی بوده که  با هدف آگاه سازی  و توانمند سازی معتادان و خانواده های آنان در زمینه شناخت اعتیاد و درمان آن فعالیت می کند و روش های ترک اعتیاد مطرح شده در این مقاله را نه تائید و نه رد می کند. هدف اصلی ما از ارائه این مقاله آگاه سازی معتادان و خانواده های آنان درباره بهترین و سریع ترین روشهای ترک اعتیاد بوده که به طور تجربی نشان داده اند که می توانند به عنوان روشی مفید برای ترک اعتیاد به افراد جویای درمان اعتیاد کمک کنند.

آیا اعتیاد قابل درمان است؟

اعتیاد علیرغم اینکه یکی از پیچیده ترین بیماریهای قرن اخیر است اما اگر فردی واقعاً به درمان آن داشته باشد و مطابق با روشی درست و اصولی پیش برود قطعاً می تواند اعتیاد خود را درمان کند و این در حالیست که در مورد بعضی بیماریها اینگونه نیست.  البته لازم است بدانیم که ترک اعتیاد برای همه ی افراد اتفاق نمی افتد و اگر فرد مصرف کننده هنوز به درک درستی از اعتیاد خود نرسیده باشد و به عمق مشکلات و عوارض ناشی از مصرف مواد مخدر خود پی نبرده باشد و تمایل واقعی به درمان اعتیاد نداشته باشد متاسفانه هرگونه اقدام درمانی برای این گونه افراد بی نتیجه خواهد بود.

همچنین، افرادی با مصرف طولانی مدت مواد مخدر در کنار ترکیبی از مشکلات پیچیده و مزمن روانی و جسمانی دیگر قادر به ترک اعتیاد خود نیستند و تنها با استفاده از برخی از داروهای خاص ممکن است بتوانند اعتیاد یا آسیبهای ناشی از آن را کمتر کنند.

در واقع علم درمان اعتیاد دانش جدید و نوپایی در دنیا است و تعدد و تنوع انواع مواد اعتیاد آور و پیچیدگی پدیده اعتیاد منجر به این شده که است که امروزه روش های متنوعی برای ترک اعتیاد داشته باشیم.

با توجه به پژوهش های بسیاری که در حوزه اعتیاد و روش های درمانی ان  انجام شده مشخص شده که درمان اعتیاد یکی از دشوارترین و پیچیده ترین موارد درمانی در علم پزشکی بوده و موفقیت درمان تنها با آمیزه ای از علم، تجربه، هنر، عشق، صبر و تعهد درمانگران حاصل می گردد.

ضرورت آگاهی فرد از مراحل درمان

اینکه فرد مصرف کننده قبل از اقدام به درمان آگاهی کاملی از مراحل مختلف درمان اعتیاد داشته باشد، نقش بسیار مهمی در کسب نتیجه مطلوب در درازمدت دارد. در مقابل آن، آسان گرفتن درمان و اقدام به درمان بدون بررسی و مطالعه کافی منجر به بروز ناکامی های مکرر در درمان و نهایتا بروز یاس و نا امیدی در فرد مصرف کننده می شود و این در حالیست که اگر درمان بدرستی آغاز شده و ادامه یابد، با یک بار اقدام، بیمار به نتیجه مطلوب میرسد.

آیا درمان اعتیاد را می توان تضمین نمود؟

در درمان اعتیاد دو بخش اصلی وجود دارد که باید به آنها پرداخته شود:

• بخش درمان وابستگی جسمانی (که اصطلاحاً به آن سم زدائی می گویند)
• بخش درمان وابستگی روانی است که این بخش مهمترین بخش درمان می باشد

در درمان وابستگی جسمانی پزشکان  نقش عمده ای داشته ولی در درمان وابستگی ذهنی و روانی این بیمار است که نقش اصلی را ایفا می کند. البته در درمان وابستگی های روانی یک پزشک آگاه و مجرب می تواند راهکارهای متعددی را به فرد ارائه نماید تا وابستگی روانی فرد را رفع نماید. اما چنانچه فرد پس از سم زدائی به دنبال شرکت در برنامه های آموزشی معتادان نبوده و یا آنها را در عمل بکار نگیرد احتمال عود و مصرف مجدد مواد در فرد بالا خواهد بود. از اینرو تضمین موفقیت درمان سم زدائی تا حد زیادی بعهده پزشک بوده و تضمین درمان کامل اعتیاد بیمار عمدتاً در دستان خود اوست.

ترک مواد مخدر با چه علائم جسمانی و روانی همراه است؟

فرد مصرف کننده مواد مخدر بدنبال قطع مصرف مواد علائم متعددی را تجربه می کند که اصطلاحاً به آن سندرم محرومیت (Withdrawal Syndrome) گفته می شود که عوارض این سندرم شامل مواردی همچون درد عضلانی استخوانی، بیخوابی، بیقراری، عطسه، آبریزش بینی و چشم، خمیازه، اسهال، تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، ضعف و بیحالی، پرش اندامها، احساس سرما و گرما، لرز، تعریق، تپش قلب، درد شکم، هذیان، پرخاشگری، وسوسه به مصرف مواد می باشد.

لازم به ذکر است که شدت علائم فوق در افراد مختلف بسیار متفاوت بوده و تحمل آنها بدون اقدامات درمانی صحیح بسیار دشوار است.

آیا ترک اعتیاد می تواند سلامتی فرد را به خطر بیاندازد؟

درمان وابستگی جسمانی به مواد مخدر که اصطلاحاً سم زدائی نامیده شده و در جامعه به ترک اعتیاد معروف است در مواردیکه بیمار تحت ارزیابی صحیح پزشکی و آزمایشات لازم قرار نگرفته باشد و یا استانداردهای مراقبتهای پزشکی و پرستاری رعایت نشود می تواند با خطرات جدی همراه باشد، سم زدایی در غیر اینصورت سلامتی فرد را مورد تهدید قرار نمی دهد.

سم زدائی از دیدگاه علمی عبارتست از بکار بردن روشهایی که به بیمار کمک می کند تا دوره ترک را با حداقل علائم و بطور کنترل شده و بی خطر پشت سر بگذارد. اما لازم است بدانید که ترک الکل خطرات بیشتری نسبت به ترک سایر مخدرها داشته و حتی با رعایت استانداردهای پزشکی نیز امکان تشنج، کما و مرگ وجود دارد.

بخش اول درمان، پرداختن به بخش جسمانی ترک اعتیاد بود که مطابق با آن، سم زدایی  سریعترین روش درمانی مورد نظر در این مرحله است. سم زدایی به سه شیوه انجام می گردد که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم.

۳ روش ترک اعتیاد به روش سم زدایی

یکی از معروف ترین روش های ترک اعتیاد روش سم زدایی است و عده ای این روش را بهترین و سریع ترین روش ۱۰۰ درصدی ترک اعتباد می دانند. سم زدایی در حال حاضر به ۳ روش علمی انجام می شود که هر یک مزایا و محدودیتهایی خاص خود را دارند. این روشها عبارتند از:

• سم زدایی به شکل علامتی
• سم زدایی به روش جایگزین،
• سم زدایی به شکل سریع (RD) و فوق سریع (URD یا UROD)

که دو روش اول عمدتاً بصورت سرپایی و دو روش آخر لزوماً به شکل بستری انجام می شود. موارد خاصی کاربرد دارد.

این روشها از نظر سرعت بهبودی و طول دوره درمان، شدت علائم، هزینه درمان، نیاز به استراحت و غیبت از کار، نیاز به داشتن همراه، سرپائی یا بستری بودن و امکانات و تجهیزات لازم جهت انجامشان با یکدیگر متفاوت هستند.

• ۱) سم زدایی به روش علامتی کم هزینه ترین روش درمانی از نوع سم زدایی است.

این روش حدود ۸ تا ۱۰ روز بطول می انجامد و در طی مدت فوق با استفاده از داروهای غیر مخدر مختلف علائم جسمانی بیمار کنترل می شود. در طی روزهای اول سم زدایی معمولا از داروهای بیشتری استفاده می گردد و پس ازآن داروهای مصرفی کاهش یافته و معمولاً ظرف مدت ۱۰ روز اغلب آنها قطع می گردند.

این روش سم زدایی نیاز به چند روز استراحت در منزل دارد و از آنجا که علایم جسمانی و روانی بیماران در برخی موارد بخوبی کنترل نمی شود ممکن است درصد موفقیت آمیز بودن آن پایین بیاید. این روش به شکل سرپائی یا بستری قابل انجام است.

• ۲) سم زدایی به روش جایگزینی

این روش حدود ۲ تا ۴ هفته بطول می انجامد و در طی دوره فوق از داروهای مخدر یا شبه مخدر (خوراکی یا زیرزبانی) بعنوان جایگزین مخدر مصرفی بیمار استفاده می شود. داروهای فوق در طی مدت درمان به تدریج قطع می شوند و معمولاً در هفته سوم پس از انجام تست مرفین و نالوکسون برای بیمار داروی نالترکسون تجویز می گردد. کاهش دُز داروهای جایگزین شده بسیار حساس بوده و با توجه به طولانی شدن دوره درمان این روش در برخی از بیماران روش موفقی نیست.

البته لازم به ذکر است که این روش چنانچه بدرستی انجام شود با علایم بسیار خفیفی همراه بوده و اغلب نیاز به استراحت نداشته و فرد قادر به انجام فعالیتهای روزمره خود می باشد. این روش نسبت به روش قبلی هزینه بالاتری داشته و در عین حال دوره طولانی تری هم دارد و به همین دلیل در صورتی که با شرایط بیمار هماهنگ نباشد امکان موفقیت پایین تری داشته و تنها در موارد خاصی کاربرد دارد.

• ۳) سم زدایی به روش فوق سریع یا UROD یا URD از نظر سرعت بهبودی بالاترین درصد موفقیت را داشته و جدیدترین روش جهت سم زدایی مواد مخدر است.

(البته بهترین روش در همه موارد نمی باشد و در همه موارد امکان پذیر نمی باشد) این روش به این ترتیب است که بیمار اغلب به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در مرکز درمانی بستری گردیده و درطی ۳ تا ۴ ساعت تحت بیهوشی عمومی (نه خواب عمیق که فوق العاده خطرناک است) در اتاق عمل قرار می گیرد. در طی مدت بیهوشی داروهای ویژه ای برای بیمار تجویز می گردند که منجر به بروز علائم ترک بصورت سریع و فشرده می شوند. (البته بیمار در طی بیهوشی هیچگونه علامت خاصی را احساس نمی نماید).

این عمل منجر به ترشح سریع مواد مخدر طبیعی بدن گردیده و جایگزین مواد مخدر مصرفی بیمار می گردد و تحمل بدن فرد نسبت به علائم ترک بسیار بالا می رود. در این روش بیمار بیشترین شدت علائم جسمانی را در طی مدت بیهوشی سپری می کند.

این روش ضمن اینکه راحت ترین روش سم زدایی نیز می باشد با این حال هزینه آن بالاتر از سایر روشها بوده و بدلیل تکنیک پیچیده و ظرافتهای خاصی که در انجام موفقیت آمیز آن وجود دارد نیاز به دانش و تجربه بالای کادر پزشکی و پرستاری و رعایت استانداردهای خاص بیمارستانی دارد، در غیر اینصورت نه تنها درمان به موفقیت نمی انجامد بلکه می تواند با خطرات جدی و حتی مرگ بیمار نیز همراه باشد.

همانگونه که قبلاً هم گفتیم بعد از سم زدایی، بخش بعدی درمان پرداختن به وابستگی روانی بیمار است که مطابق با آن درمانگر با ارائه راهکارهایی به بیمار به او کمک می کند تا به تدریج بتواند بر وابستگی روانی به مواد مخدر غلبه کند. در ادامه به مواردی که در این زمینه مفید هستند می پردازیم:

• شناسایی عوامل تحریک کننده ی وسوسه مصرف مجدد مواد مخدر: افراد در حال ترک با استفاده از تکنیک های روانشناختی خاصی یاد می گیرند که چگونه افکار مستعد کننده ی لغزش و مصرف مجدد مواد مخدر را متوقف کنند.
• صحبت مستمر با مشاور و روانشناس: شرکت منظم در جلسات روان درمانی به معتادان در حال ترک کمک می کند تا بتوانند با راهکارهای دریافتی از روانشناس و مشاور بر مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب پس از ترک فائق آیند.
• ارتباط با افرادی که اعتیاد ندارند: اگر روابط اجتماعی گذشته شما شامل افرادی بود که آن‌ها نیز به اعتیاد دچار بودند لازم است اکنون ارتباطات جدیدتری برقرار کنید و با افرادی دوست شوید که معتاد نیستند. این کار انگیزه تان برای ترک اعتیاد را افزایش می‌دهد.
• پیوستن به گروه‌های حمایتی مانند انجمن های ۱۲ قدمی: گروه‌های حمایتی مانند گروه های گمنام ۱۲ قدمی به شما کمک می‌کنند که با افرادی ارتباط برقرار کنید که در شرایطی مشابه شرایط شما قرار دارند و می‌خواهند مصرف مواد را کنار بگذارند. این امر نه‌ تنها به شما انگیزه می‌دهد بلکه باعث می‌شود که بتوانید از تجربیات دیگران نیز استفاده کنید.

یکی از بزرگترین چالش‌هایی که در مسیر ترک اعتیاد با آن مواجه خواهید شد، مقابله با عادات و وابستگی‌های جسمی و روانی است. برای افرادی که اعتیاد به الکل دارند، روند ترک می‌تواند پیچیده و پرخطر باشد. به همین دلیل، داشتن اطلاعات دقیق و پشتیبانی مناسب در این مسیر اهمیت زیادی دارد. برای آشنایی بیشتر با ترک الکل و مراحل، عوارض و چالش‌های این فرآیند، می‌توانید به صفحه‌ای که در این لینک قرار دارد، مراجعه کنید.

نویسنده مقاله: محبوبه سعیدی راد