اختلال شخصیت ضد اجتماعی
ویژگی اصلی اختلال شخصیت ضد اجتماعی عدم رعایت حقوق دیگران و احترام نگذاشتن به آنهاست. این ویژگی در کودکی آغاز می شود و در بزرگسالی ادامه می یابد. رفتار افراد مبتلا به این اختلال خارج از استانداردهای اجتماعی رفتار، اخلاق و وجدان است و با رفتارهای جنایت کارانه در بزرگسالی ارتباط دارد.
ویتو کارلئونه (با بازی مارلون براندو) در پدرخوانده و پدرو پابلو لئون در سریال تلوزیونی “اِل کاپو” شخصیت هایی هستند که صفات مخصوص اختلال شخصیت ضد اجتماعی را نشان می دهند. آنها به حقوق دیگران اهمیت نمی دهند و به خاطر دروغ گوبی، خیانت، قانون شکنی و حتی قتل و آدمکشی هیچ گونه پشیمانی نشان نمی دهند یا بسیار کم دچار حس عذاب وجدان می شوند.
ویژگی های بارز افراد ضداجنماعی
- خوش اخلاق، خوش برخورد، دارای جذابیت های ظاهری و سطحی و هوش بالا
- احساسات و هیجانات سطحی و فقدان همدلی، احساس گناه یا پشیمانی
- وجود رفتارهایی که نشان می دهد فرد در زندگی خود برنامه خاصی ندارد یا در زندگی اش نظم وجود ندارد
- درس عبرت نگرفتن از تجربه ها، نگران هیج چیز نبودن و اضطراب نداشتن
- غیرقابل اعتماد بودن، ناتوان در یافتن دوستان صمیمی و راستگو و درستکار نبودن
بعضی از روانشناسان بالینی معتقدند که این گونه افراد دو صفت مشخص دارند: بی تفاوتی، بی احساسی و خودخواهی. صفت اول باعث می شود فرد از کارهای خود احساس پشیمانی نکند و با دیگران همدلی نداشته باشد و دومین ویژگی باعث می شود فرد قبل از انجام کارهایش فکر نکند و به صورت تکانه ای و گاهاً پرخاشگرانه عمل کند. آنها ممکن است به علت رانندگی خطرناک تصادفات شدید بکنند، به تجاوز جنسی یا خشونت فیزیکی دست بزنند.
بالاترین نرخ شیوع این اختلال در مردانی دیده می شود که اختلال مصرف الکل دارند.
معیارهای DSM-5 برای اختلال شخصیت ضد اجتماعی
- فرد تقریباً در همه جنبه های زندگی به حقوق دیگران احترام نمی گذارد و آنها را نقض می کند. این رفتار از پانزده سالگی شروع شده و با سه مورد یا بیشتر از موارد زیر همراه است:
۱. فرد با پیش نگرفتن رفتارهای قانونی، هنجارهای اجتماعی را رعایت نمی کند و این موضوع را تکرار ارتکاب اعمال مجرمانه ای که به دستگیری او منجر می شوند نشان می دهد.
۲. مکار و فریبکار است و این موضوع را دروغگویی های مکرر، استفاده از نامهای مستعار یا کلاهبرداری از دیگران به منظور سودجویی شخصی یا لذت بردن نشان می دهد.
۳. فرد بدون فکر و بلافاصله و بر اساس امیال ناگهانی خود عمل کرده یا نمی تواند از پیش برنامه ریزی کند.
۴. زودرنج، زود خشم و تحریک پذیر یا پرخاشگر است و این موضوع را تکرار دعواها یا تهاجم های فیزیکی اش نشان می دهند.
۵. با کارهای خطرناکی که انجام می دهد، ایمنی خود یا دیگران را رعایت نمی کند
۶. تقریباً در همه امور بی مسئولیت است و این موضوع را تکرار قانون شکنی ها در محل کار یا رعایت نکردن مسئولیتهای مالی اش نشان می دهند.
۷. پشیمانی و عذاب وجدان ندارد و این موضوع را بی تفاوتی او نسبت به ناراحت کردن دیگران، بدرفتاری با آنها یا دزدیدن اموال آنها یا تلاش برای توجیه این اعمال نشان می دهد.
۹. فرد حداقل هیجده سال سن دارد.
۱۰. شواهد نشان می دهند که فرد اختلال سلوک دارد و شروع آن قبل از پانزده سالگی بوده است.
علل اختلال شخصیت ضد اجتماعی
- اختلال سلوک در کودکی: چون اختلال شخصیت عبارت است از مجموعه رفتارهای پایدار و مستمر که از کودکی آغاز می شوند و تا آحر عمر ادامه می یابند یکی از پیش بینی کننده های این اختلال شناسایی اختلال سلوک در کودکی است. اختلالی که کودک در آن انواع رفتارهای مشکل زا مانند دعوا کردن، دروغ گفتن، از خانه فرار کردن، آسیب رساندن به اموال دیگران و ولگردی را نشان می دهد. عواملی همچون روش های غلط تربیت فرزندان، زندگی خانوادگی پر از جدال و دعوا و بی ثباتی، روابط ضعیف و بد با همسالان، بیش فعالی، ضریب هوشی پایین و عدم اعتماد به نفس در کودکی می تواند باعث ایجاد اختلال سلوک شود
- والدین و عوامل رشدی: بسیاری از افراد ضد اجتماعی والدین ضد اجتماعی دارند. فرزندان این گونه افراد می بینند که رفتار پرخاشگرانه و فریبکارانه پاداش خوبی می گیرد به ویژه اگر یکی از والدین یا هر دو از طریق کارهای غیرقانونی موفقیت زیادی کسب کرده باشند. گاهی هم والدین به پرخاشگری کودک پاداش می دهند مثلا برای متوقف کردن پرخاشگری اش برایش اسباب بازی می خرند.
دیدگاه دیگری وجود دارد مبنی بر اینکه افراد ضد اجتماعی در خانواده هایی مملو از خشونت، فقر، کشمکش و طلاق بزرگ شده اند.
- عوامل شناختی: مطابق با نظریه های شناختی افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی برای خود الگوهای فکری ناقص و اشتباه شکل داده اند. این باورهای غلط اجازه نمی دهد فرد درست فکر کند و باعث می شود واکنش های تکانه ای (بی فکر و بی پروا و آنی) نشان دهد.
یانگ و همکارانش پنج باور مهم را در این افراد شناسایی کردند:
۱. آنها کودکانی مظلوم و مطرود هستند.
۲. آنها کودکانی خشمگین و تکانه ای هستند.
۳. والدینی دارند که به شدت پایبند اصول اخلاقی اند و هرگونه قانون شکنی را تنبیه می کنند.
۴. جدا کردن خود از هیجانات و احساسات تا در برابر احساس رنج و ناراحتی در امان باشد.
۵. حالت قلدری و تهاجمی بخاطر بی اعتمادی به دیگران و مقابله با بدرفتاری دیگران و نقص ها و محرومیت ها
- عوامل فیزیولوژیکی و عصب شناختی: اولاً افراد مبتلا به این اختلال در برابر محرکهایی که هیجان منفی مانند ترس ایجاد می کنند بی تفاوت بوده و واکنش از جا پربدگی نشان نمی دهند. ثانیاً آنها در برابر محرکهای رنج آور یا هیجانی به کندی واکنش نشان می دهند و فعالیت مغزی کمی نشان می دهند. ثالثاً آنها ترس را یاد نگرفته اند و نمی توانند از رویدادهایی که برایشان عواقب منفی دارد درس عبرت بگیرند.
درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مانند دیگر افراد مبتلا به اختلال شخصیت به ندرت برای درمان مراجعه می کنند. آنها ممکن است حتی روانشناسان معالج را هم بازی دهند. یکی از روش ها برای پیش گیری از ایجاد این اختلال این است که نشانه های اختلال از کودکی در کودک شناسایی شده و به والدین در این زمینه آموزش داده شود تا رفتارهای مشکل زای کودک را به سرعت تشخیص داده و با تعریف و تمجید و جایزه آن رفتارها را به رفتارهایی مطلوب و جامعه پسند تبدیل کنند. همچنین با بسترسازی ها در مدارس و مهد کودک ها می توان رویکردهایی را مبنی بر حمایت و تشویق رفتارهای خوب و آموزش مهارت های لازم برای تقویت توانایی اجتماعی ایجاد کرد، چرا که در زمینه ی درمان این اختلال، پیش گیری بهترین روش مقابله با این بیماری است.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی و اعتیاد به مواد مخدر
در میان افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، سوء مصرف و اعتیاد به مواد مخدر دیده می شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً کنترل تکانه پایینی داشته و از انجام رفتارهای پرخطر نمی ترسند که لین امر می تواند شامل رفتارهایی مانند استفاده از سوزن مشترک در تزریق مخدر باشد. جدال با قانون و انجام رفتارهایی ضد اجتماعی می تواند جسم آنان را تهدید کند. آنها معمولاً اعتیاد خود و مشکلاتی که مصرف مواد مخدر برایشان ایجاد کرده انکار می کنند.
- مصرف مواد مخدر به عنوان مانعی برای درمان اختلال شخصیت ضد اجتماعی: حدوداً نیمی از افرادی که دچار اختلال شخصیت ضد اجتماعی هستند به مصرف مواد مخدر روی می آورند. مصرف مواد مخدر می تواند علایم اختلال شخصیت ضد اجتماعی را شدیدتر کرده و مانع درمان این اختلال شود. لذا برای درمان باید از درمان های دوگانه که هم به اعتیاد و هم به اختلال شخصیت ضد اجتماعی می پردازد استفاده کرد. چرا که اگر فرد فقط به درمان اختلال شخصیت بپردازد با مصرف مواد مخدر نشانه های اختلال در او مانند پرخاشگری و بدون فکر و تکانه ای رفتار کردن دوباره ظاهر می شوند.
- مصرف الکل و اختلال شخصیت ضد اجتماعی: یکی از رایج ترین شکل های اعتیاد در این افراد مصرف الکل است. آنها با مصرف الکل رفتارهای پرخاشگرانه، تکانه ای و جنایی بیشتر و شدیدتری از خود نشان می دهند و مصرف دراز مدت الکل می تواند شدت اختلال را در آنها بیشتر کند.
- مصرف گل و ماری جوانا و اختلال شخصیت ضد اجتماعی: افراد مبتلا به این اختلال ممکن است خیلی زود و حتی در اواخر کودکی و اوایل نوجوانی به سمت مصرف گل و ماری جوانا بروند. مصرف این نوع مخدرها به مرور زمان شدت علایم را در این گونه افراد بیشتر می کند.
- مصرف محرک ها و اختلال شخصیت ضد اجتماعی: مصرف محرکهایی همچون شیشه، کوکائین، اکستازی و حتی مصرف شدید نوشابه های انرژی زا و نیکوتین ممکن است رفتارهای تکانه ای و پرخاشگرانه و بدون فکر این گونه افراد را شدیدتر کند. پژوهش های انجام شده در این زمینه نشان می دهد که افراد مبتلا به اختلال شخصیت که از محرک ها استفاده می کنند بیشتر ممکن است که در درمان اختلال خود موفق نبوده و درگیر رفتارهای پرخطر شوند تا کسانی که مواد مخدر دیگری مصرف می کنند.
در واقع از دیدگاهی دیگر، مصرف مواد مخدر و الکل از سنین کم باعث تغییراتی در کارکرد مغز افراد شده و ممکن است آنها را مستعد ابتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی کند.
