بدبینی را می توان نوعی ویژگی اختلاقی دانست که در آن فرد با عینکی از جنس بدبینی و شکاک بودن به دنیا می نگرد. هیچ انسانی با ویژگی بدبینی به دنیا نمی آید و انسان ها از طریق تجربه هایشان در طول زندگی به مرور دچار بدبینی مفرط در اکثر جنبه های زندگی می شوند. افراد بدبین همیشه بدترین جنبه های هر چیز را می بینند و معتقدند که بدترین ها برای آنها اتفاق می افتد.
افراد بدبین حرف های بدون منظور دیگران را ترسناک و اضطراب آور برداشت کرده و نیت های آنان را بدخواهانه تلقی می کنند. اگر بدبینی و شکاک بودن در فرد بسیار شدید باشد و به طور فراگیر در اکثر جنبه های زندگی او خود را نشان دهد روان شناسان آن را نوعی اختلال روانی به نام پارانوئید می دانند.
فردی که دچار اختلال پارانوئید تشخیص داده می شود دچار نوعی بدبینی و عدم اعتماد فراگیر نسبت به دیگران است و این طرز فکر معمولاً از اوایل نوجوانی و قبل از بزرکسالی در او شروع شده است و در شرایط مختلف زتدگی او خود را نشان می دهد. از دیدگاه افراد پارانوئید، دنیا جای امنی برای زندگی کردن نیست و باید از همه چیز و همه کس ترسید. این ترس از یک دیدگاه بنیادی در آنها سرچشمه می گیرد: قطعاً توطئه ای علیه من در کار است!!!… آنها همیشه گوش بزنگ هستند تا نیت های بدخواهانه ی دیگران را نسبت به خود کشف کنند و کینه ی آنها را به دل می گیرند و به آنها حمله می کنند. آنها افراد دیگر را حسود می دانند و برای اثبات ادعای خود در این زمینه از دلایل سطحی و غیر منطقی استفاده می کنند. آنها معتقدند که در برابر افراد بدخواه باید از خود دفاع کرد و به همین دلیل همیشه در تلاش اند تا روی دیگران کنترل زیادی داشته باشند.
ویژگی های افراد پارانوئید:
- آنها همیشه فکر می کنند که دیگران از آنها سوء استفاده کرده و قصد آسیب رساندن به آنها را دارند در حالی که هیچ دلیل کافی برای این ادعایشان ندارند.
- فکر و ذهن یک فرد پارانوئید مدام درگیر شک و تردیدهای ناموجه درباره وفاداری و قابل اعتماد بودن دوستان و همکارانش است
- فردی که دچار پارانوئید است هیج گاه دلش نمی خواهد با دیگران درد دل کند چون می ترسد اطلاعاتی که به دیگران می دهد بعداً با بدجنسی بر علیه اش به کار گرفته شود.
- فرد پارانوئید حرف های بی منظور و حتی مهربانانه دیگران و اتفاق های معمولی و خنثی را تهدید آمیز و تحقیر آمیز تلقی می کند.
- کینه ورزی یکی از ویژگی های اصلی فرد دچار پارانوئید است او هرگز توهین، تحقیر، جریحه دار شدن احساسات و انتقاد ها را نمی بخشد!
- فرد پارانوئید همیشه همه چیز را علیه خود می بیند در حالی که این برای دیگران مشخص و آشکار نیست. او به سرعت باعصبانیت یا با یورش متقابل به دیگران واکنش نشان می دهد.
- فرد دچار بیماری پارانوئید دائماً و بدون هیچ گونه توجیه منطقی و دلیل مستدلی درباره وفاداری شریک زندگی یا نامزدش شک و تردید دارد.
علل بدبینی و شکاک بودن در افراد
- عوامل ژنتیکی: بر اساس دیدگاه بیولوژیکی و مطالعاتی که در این زمینه انجام گرفته است مشخص شده که بدبینی و شکاک بودن در خویشاوندان افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید و اسکیزوفرنی شیوع بیشتری دارد.
- عوامل روان شناختی: بر اساس دیدگاه های روان شناختی و پژوهش های گذشته نگر درباره ی افراد پارانوئید، مشخص شده است که بدرفتاری یا تجربه های آسیب زننده ی دوران کودکی می تواند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد. بعضی روان شناسان دیگر به طور مستقیم به افکار این افراد اشاره می کنند و می گویند افراد پارانوئید یک فرضیه اساسی و غلط درباره دیگران دارند: ” همه ی مردم بدخواه و فریبکار هستند”، ” اگر فرصت به دست بیاورند به من حمله می کنند” و ” اگر میخواهی در امان باشی حواست همیشه باید شش دونگ جمع باشد” اینها باور های غلط و ناسازگار این افرد نسبت به دیگران و دنیاست و در همه جنبه های زندگی این افراد نفوذ دارند. روان شناسان می گویند این باورها می تواند ریشه در کودکی فرد داشته باشد. ممکن است در کودکی والدین به آنها گفته باشند که حواست رو همیشه جمع کن تا اشتباه نکنی چون تو با بقیه فرق داری!!. این گوش بزنگی و حواس جمعی در آنها ممکن است باعث شود آنها علایمی ببیند دال بر فریبکار یا بدخواه بودن دیگران.
بدبینی و شکاک بودن ناشی از مصرف دراز مدت مخدری مانند شیشه
مصرف دراز مدت مخدری مانند شیشه می تواند منجر به آسیب های جسمی و روانی بسیاری در افراد شود. افرادی که شیشه مصرف می کنند به دلیل مصرف محرکی به نام متآمفتامین در دراز مدت دچار توهم های دیداری و شنیداری و رفتارهای پارانویاگونه ی بسیاری می شوند. اثرات توهم زای این مخدر به مروز زمان دیدگاه فرد را نسبت به واقعیت ها تغییر داده و او را دچار بدبینی و سوء ظن شدید نسبت به دیگران می کند. این گونه افراد معمولاً دچار توهم هایی از نوع گزند و آسیب می شوند و گمان می کنند که کسانی هستند که قصد آسیب رساندن به آنها را دارند و در نتیجه در مواردی که فرد در طولانی مدت دچار توهم و بدبینی و افکار پارانوئید باشد ممکن است به دیگران هم آسیب بزند.
پارانویای یک فرد معتاد به شیشه می تواند خود را به صورت طیفی از شکاک بودن خفیف تا هذیان پارانویای پیشرفته همراه با توهم شتوایی نشان دهد. مصرف طولانی مدت متآمفتامین ممکن است باعث افسردگی و اضطراب شده و گاهی اقدام به خودکشی به ویژه پس از مصرف طولانی مدت مخدر مشاهده می شود.
تاثیرات جسمانی مصرف شیشه
مصرف شیشه اثرهای متفاوتی بر مغز می گذارد. بخش هایی از مغز نسبت به این مخدر دچار تحمل شده و در نتیجه منجر به این می گردد که فرد دُزهای بالاتری مصرف کند. بخش های دیگری از مغز نیز دچار حساسیت بیشتری شده و در نتیجه فرد دچار توهم و هذیان می شود. مصرف شیشه در دراز مدت باعث می شود فرد انعطاف پذیری ذهنی، توانایی تفکر و استدلال و حل مسئله و پردازش اطلاعات را از دست بدهد و با نوعی بدبینی و سوء ظن شدید و بیمارگون به دنیا بنگرد.
راه کارهای غلبه بر بدبینی و افکار پارانوئید
امروزه روش های درمانی متفاوتی برای اختلال پارانویا و بدبینی وجود دارد. در مواردی که شدت علایم و اختلال زیاد باشد و احتمال آسیب های جدی وجود داشته باشد می توان از دارو درمانی استفاده کرد و پس از بهبود نسبی علایم با دارو از روان درمانی استفاده کرد. یکی از موثرترین روش های روان درمانی مطابق با نظربه شناختی، شناخت درمانی است که در آن بر باورها و عقاید ناکارآمد بیماران کار می شود. در ادامه روش هایی که مطابق با دیدگاه شناختی برای غلبه بر بدبینی و افکار پارانوئید مفید هستند ارائه می شوند:
۱) به کارگیری جملات منفی را متوقف کنید
آیا تا به امروز که از جملات منفی استفاده کرده اید نتیجه ی خوبی عایدتان شده! حالتان بهتر شده! برای غلبه بر بدبینی، جریان افکار منفی و ناکارآمد را در ذهنتان متوقف کنید و به جای آن از کلماتی که بار مثبت دارند استفاده کنید.
۲) افکار منفی تان را با افکار مثبت جایگزین کنید
افکاری که در ذهن تان خانه کرده اند تاثیر بسیار زیادی بر جسم، احساس روح، روان و رفتارهای شما دارند و امروزه با توجه به تحقیقات انجام شده در زمینه قدرت افکار و تاثیر آنها بر زندگی مشخص گردیده است که نمی توان مثبت اندیشی را نادیده گرفت. وقت آن رسیده که عینک بدبینی را در بیاورید و به جای آن عینک خوش بینی را بزنید و زین پس دنیا را از پشت آن نظاره کنید. این باورهای مخرب شماست که بدبینی را در شما وخیم تر می کند پس بهتر است این نوع افکار را شناسایی کرده و به آسیب های مخرب آن در زندگی تان پی ببرید. خوب است که از این به بعد نیمه ی پر لیوان را ببینید و به چیزهای مثبتی که زندگی تان را تغییر می دهد فکر کنید. دست از شک و بدگمانی و بدبینی بکشید تا دنیا را جای امن تری برای زندگی بیابید. اگر خود را در به انجام رساندن این تغییر ناتوان می بینید می توانید از کمک های یک روانشناس و متخصص بالینی بهره مند شوید.
۳) برای مثبت اندیشی به طور منظم تمرین کنید
روزانه ۲۰ دقیقه به موضوعات خوب و دلپذیر فکر کنید. با انجام این تمرین از اینکه چه تعداد موضوعات شیرین برای فکر کردن دارید شگفت زده می شوید. تمرین روزانه ی مثبت اندیشی به شما این امکان را می دهد که به مرور زمان از شر افکار منفی خلاص شوید و خوش بینانه تر به دنیا نگاه کنید.
۴) تجربه های تلخ گذشته را به دست فراموشی بسپارید!
یکی از راه های درمان بدبینی، فراموش کردن تجربیات تلخ گذشته است. قرار نیست چون در گذشته در کاری شکست خورده اید باز هم شکست بخورید. انتخاب های امروزتان را بر مبنای عقل و استدلال و اراده ی خود انجام دهید نه بر مبنای شکست ها و اتفاقات تلخ گذشته. نگذارید گذشته، امروز و فردایتان را کنترل کند. با اراده و عقل امروزتان برای امروزتان تصمیم بگیرید.
۵) درباره ی مشکلاتتان اغراق نکرده و به قول معروف از کاه کوه نسازید!
افراد شکاک و بدبین معمولاً کوجکترین مسائل را تبدیل به هیولایی از مشکلات حل نشدنی می کنند و مدام با آن در حال جدال هستند. مشکلات را به اندازه ی واقعی شان ببینید. وقتی دریاره ی مشکلات تان اغراق کرده و آنها را بزرگ نمایی می کنید، قدرت تان برای مقابله با مشکلات کمتر شده و در نهایت شکست می خورید. پس بهتر است واقع بین باشید و از کاه کوه نسازید!
