اختلال شخصیت نمایشی چیست؟ علل و ویژگی های آن
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی که در گذشته اختلال شخصیت هیستریونیک نامیده می شد بسیار هیجانی بوده و به طور مداوم می خواهند مرکز توجه واقع شوند و تغییر خُلق های افراطی و اغراق آمیز آنها ممکن است زندگی را برای خودشان و دیگران دشوارتر کند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی بسیار دراماتیک بوده و انگار همیشه روی صحنه ی تئاتر هستند. آنها برای تعریف کردن رویدادهای عادی و پیش پا افتاده ی زندگی از ژست ها، رفتارها و زبانی پرطمطراق و تئاتری استفاده می کنند. آنها مثل آفتاب پرست دائماً رنگ عوض می کنند تا توجه تماشاچی ها را به خود جلب کنند و در این راه علاوه بر ظاهرشان، عقاید و باورهای خود را نیز تغییر می دهند.
این افراد هیجان های خود را به گونه ای مبالغه آمیز نشان می دهند. مثلاً با کسی که اولین بار است او را می بینند روبوسی می کنند! یا از اول تا آخر یک فیلم سینمایی به طور غیرقابل کنترلی گریه می کنند. این گونه افراد معمولاً از خود راضی و خودمحور بوده و اگر مورد توجه قرار نگیرند بسیار معذب و آشفته می شوند. اکثر آنها ظاهری جذاب و آراسته و جلب توجه کننده داشته و همیشه نگران ظاهر خود هستند. آنها همیشه به دنبال تعریف و تمجید دیگران بوده و اگر دیگران به آنها توجه نکنند عصبانی و ناراحت می شوند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی معمولاً تکانه ای رفتار کرده و به زحمت می توانند ارضای هوس های آنی خود را به تعویق بیاندازند. آنها دارای الگوی تفکر سیاه و سفید بوده و خاکستری ها را نمی بینند. گفتارشان مبهم است، کلی گویی می کنند، جزئیات ارائه نمی دهند و بیش از حد اغراق می کنند.
۸ ویژگی اختلال شخصیت نمایشی از نظر DSM-5
فرد تقریباً در همهٔ زمینه‌های زندگی به شدت هیجانی و دنبال جلب توجه دیگران است. این وضعیت از سال‌های پایانی نوجوانی تا پیش از بزرگسالی آغاز شده و در شرایط گوناگون دیده می‌شود و حداقل با ۵ مورد از موارد زیر همراه است:
- ۱) در شرایطی که فرد مورد توجه دیگران قرار نمی‌گیرد احساس ناراحتی و کلافگی می‌کند.
- ۲) معمولاً رفتار فرد در برابر دیگران تحریک کننده یا از نظر جنسی همراه با اغواگری است.
- ۳) حالت هیجانی او به سرعت دگرگون می‌شود یا احساسات خود را به صورت سطحی نشان می‌دهد.
- ۴) همیشه از ظاهر جسمانی خودش برای جلب توجه دیگران استفاده می‌کند.
- ۵) در گفتگوهایش به شدت کلی‌گویی می‌کند و از بیان جزئیات خودداری می‌کند.
- ۶) احساسات و هیجانات خود را به شیوهٔ نمایشی و اغراق‌آمیز نشان می‌دهد.
- ۷) تلقین‌پذیر است و به آسانی تحت تأثیر دیگران یا شرایط قرار می‌گیرد.
- ۸) روابط میان‌فردی را بیش از آن‌چه که واقعاً هست صمیمانه می‌پندارد.
علل اختلال شخصیت نمایشی
هنوز علت دقیقی برای اختلال شخصیت نمایشی مشخص نشده است. بعضی از متخصصان معتقدند عوامل ژنتیک، محیط و یادگیری و تجربه های کودکی در ایجاد این اختلال دخیل هستند. والدینی که مبتلا به این اختلال هستند به احتمال بیشتری فرزندانشان دچار این اختلال شده و ممکن است رفتارهای آموخته شده از والدین را تکرار کنند.
سبک فرزندپروری والدین نیز مهم است و والدینی فرزندانشان را هیچگاه تنبیه و تشویق نمی کنند و نسبت به آنها بی تفاوت هستند و یا هنگاهی که باید تشویق کنند تنبیه می کنند و برعکس، باعث می شوند فرزندشان نسبت به نوع رفتاری که تائید والدین را نشان می دهد گیج و آشفته شود و نداند چه زمانی تایید می شود و چه زمانی تنبیه و این آشفتگی ممکن است باعث اختلال شخصیت نمایشی در فرد شود.
لازم به ذکر است که اختلال شخصیت نمایشی و اختلال شخصیت ضداجتماعی در بسیاری موارد با هم اتفاق می افتند و تقریباً دو سوم افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی معیارهای اختلال شخصیت ضد اجتماعی را نیز دارند. اختلال شخصیت نمایشی بیشتر در زنان و اختلال شخصیت ضداجتماعی بیشتر در مردان رخ می دهد.
درمان اختلال شخصیت نمایشی
بعضی روانشناسان معتقدند که برای درمان اینگونه افراد باید بر رفتار جلب توجه کردن آنها متمرکز بود. بدین صورت که باید به رفتارهای صحیح آنها با دیگران پاداش داده و رفتارهای جلب توجه کردن آنها را تنبیه کرد.
مشکلات عمده ی افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی در حیطه ی روابط میان فردی است. این افراد معمولاً با طوفان خشم یا سایر هیجانات، استفاده از سکس، لوندی یا گله گذاری سعی می کنند بر دیگران تسلط یابند. در واقع روانشناس به این گونه افراد نشان می دهد که دستاوردهای کوتاه مدت آنها از این روش ها به هزینه های گزاف و بلند مدتی منجر می شود و آنها باید تلاش کنند تا برای برآورده شدن خواسته ها و نیازهایشان راه های بهتر و صحیح تری را پیدا کنند.
اختلال شخصیت نمایشی و اعتیاد به مواد مخدر
به خاطر ماهیت ویژگی های اختلال شخصیت نمایشی، افراد مبتلا به این اختلال در روابط با دیگران مشکل داشته و تحمل ناکامی و شکست در روابط را ندارند و وقوع چنین اتفاقاتی منجر به افسردگی و اضطراب در آنها می شود. برای رهایی از این افسردگی و اضطراب ممکن است آنها به مصرف الکل و مواد مخدر روی آورند. آنها همچنین ممکن است برای اینکه در جمع ها و مهمانی ها جذاب تر به نظر آیند از الکل استفاده نمایند.
مصرف الکل و مواد مخدر مانع درمان دارویی این اختلال می شود، چرا که فرد با مصرف الکل و موادمخدر آرام شده و دیگر دارو مصرف نمی کند. اما تاثیر الکل و مواد مخدر موقتی بوده و به مرور زمان فرد تنش و دیسترس بیشتری را تجربه می کند.
بسیاری از علایم اختلال شخصیت نمایشی با مصرف مواد مخدر بدتر و شدیدتر می شود. افراد مبتلا به این اختلال از ایجاد وضعیت های دراماتیک لذت می برند و مصرف الکل و مواد مخدر می تواند رفتارهای بیمارگونه آنها را شدیدتر و اغراق آمیزتر کرده و برای آنها خطر ایجاد کند.
افراد مبتلا به این اختلال برای فرار از درد و رنج های احساسی و تنش های روزانه، مواد مخدر یا الکل مصرف می کنند. آنها موقعیت شان را بسیار بدتر از آن چیزی که واقعاً هست می دانند و به طور مداوم به دنبال جلب توجه و تائید دیگران هستند. ممکن است آنها الکل مصرف کنند تا دیگر به درمانگر مراجعه نکنند و به نوعی خوددرمانی انجام دهند اما با مصرف مداوم، به الکل وابسته و معتاد می شوند.
مصرف گل و ماری جوانا در افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی مشکلات زندگی و روابط میان فردی شان را بسیار بزرگ نمایی کرده و رنج فراوانی از آنها می برند و مصرف ماری جوانا برای آنها می تواند راه فراری از این احساسات باشد. آنها معتقدند که ماری جوانا ذهن آنها را آرام کرده و باعث می شود آنها در روابط بین فردی شان با دیگران باز و خوشرو بوده و دیگر نگران دریافت توجه و تائید مداوم دیگران نباشند. اما این احساسات، زودگذر و موقتی بوده و به مرور زمان تنش و اضطراب در فرد بیشتر و شدیدتر می شود و وابستگی به ماده مخدر اتفاق می افتد.
مصرف محرکها در افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی
روانپزشکان گاهی اوقات برای بهبود علایم این اختلال، داروهای محرک برای فرد تجویز می کنند و مصرف این محرک ها به طور موقت ممکن است هوشیاری و انرژی فرد را افزایش دهد. اما بخاطر احساس خستگی و افسردگی که بلافاصله بعد از مصرف محرکها می آید ممکن است فرد دوباره بخواهد محرک مصرف کند و این چرخه ی باطل دوباره و دوباره تکرار شود و فرد به محرک ها معتاد می شود. مصرف محرک ها به مرور زمان باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه و بیش فعالانه و پارانویا در فرد شده و شرایط را برای فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی بدتر می کند.
نویسنده مقاله: محبوبه سعیدی راد
منابع
- Herron Krisi, Kopf Jennifer, 2021, Histrionic Personality Disorder and Substance Abuse, https://www.therecoveryvillage.com/mental-health/histrionic-personality-disorder/substance-abuse/
- گنجی مهدی، گنجی حمزه، ۱۳۹۴، آسیب شناسی روانی DSM-5، انتشارات ساوالان، ج ۲.
