در اعماق ذهن انسان، دنیایی پنهان و شگفت‌انگیز نهفته است. دنیایی که با مصرف مواد توهم‌زا، دروازه‌اش به روی ما گشوده می‌شود. سفری به سرزمین توهمات، تجربه‌ای که می‌تواند هم لذتبخش و شورانگیز باشد، و هم هولناک و وحشتناک. اما مواد توهم‌زا چه هستند؟ چه ویژگی‌هایی دارند و چه انواعی از آنها وجود دارد؟ در این مقاله، به کاوش در این دنیای اسرارآمیز می‌پردازیم و به دنبال پاسخ این سوالات خواهیم بود.
تاریخچه ی مواد توهم زا:
مواد توهم زا جزو قوی ترین و خطرناک ترین موادهای اعتیاد آور می باشد. این مواد اثرات روانی و جسمانی بسیاری در افراد داشته و مصرف آنها بر دستگاه عصبی مرکزی تاثیر گذاشته و در نهایت منجر به ظهور رفتار و احساسات غیر طبیعی در افراد می شود.
استفاده از مواد توهم زا در بسیاری از فرهنگ‌ها به قرن ها قبل بر می‌گردد و دلایل گوناگونی برای مصرف آنها وجود دارد؛ دلایلی همچون استفاده از گیاهان توهم زا برای به جا آوردن آداب و رسوم و برگزاری مراسم مذهبی، که احساس جدا شدن از واقعیت (مسخ واقعیت) را در فرد ایجاد می‌کند و باعث بوجود آمدن چشم اندازهایی در فرد می‌شود که وی آنها را بینشی عرفانی می‌پندارد، یا گمان می‌کند که قدرت تماس با دنیای ارواح و قدرت‌های بالاتر از قدرت انسانی را به دست آورده است.
همچنین برخی از مصرف کنندگان در طی جلسات مشاوره دلیل استفاده خود از این مواد را، کنار آمدن با استرس، دستیابی به اهداف اجتماعی، تفریح و سرگرمی مطرح می‌کنند و احساس می‌کنند استفاده از این مواد به آنها کمک می‌کند تا تفکری روشنفکرانه داشته باشند.
انواع مواد توهم زا:
مواد توهم زا به 2 گروه تقسیم می شوند:
- مواد توهم زای طبیعی یا سنتی: مصرف کنندگان این نوع مواد توهم زا گمان می کنند که چون از مواد گیاهی یا طبیعی استفاده می کنند در نتیجه به آن وابسته نمی شوند و به همین دلیل است که مصرف این نوع مواد توهم زا در بین افراد بسیار بالاست. گل، حشیش، روغن حشیش، ماری جوانا، ناس، علف، انواع قارچ یا ماش روم از جمله مواد توهم زای طبیعی هستند.
- مواد توهم زای شیمیایی (صنعتی): این نوع مواد توهم زا اغلب دست ساز بوده و با توجه به فرمول های شیمیایی خاصی تولید می شوند. برای ساخت این نوع مواد، لابراتور یا آشپزخانه های مخصوصی لازم است. شیشه، حشیش، قرص های اکس، ال سی دی، ترامادول، فن سایکلیدین ها از جمله مواد توهم زای شیمیایی هستند.
مواد توهم‌زا می‌توانند تأثیرات عمیقی بر ذهن و احساسات فرد بگذارند و درک صحیح از آنها می‌تواند در مسیر درمان و ترک اعتیاد کمک‌کننده باشد. افرادی که به دنبال ترک این مواد هستند، ممکن است با علائم مختلفی روبه‌رو شوند. برای اطلاعات بیشتر درباره چگونگی مدیریت این علائم و چالش‌های مربوطه، می‌توانید به مقاله‌ای درباره علائم ترک کوکائین مراجعه کنید. این اطلاعات می‌تواند به شما در فرآیند ترک کمک کند و از سردرگمی جلوگیری نماید.
حشیش
حشیش یکی از مواد توهم زای طبیعی می باشد که از برگ و ساقه ی گیاه شاهدانه ی مونث گرفته می شود. عوارض مصرف حشیش شامل: قرمزی چشم، عدم تعادل حرکتی، پوکی استخوان به خصوص مغز، انسداد مجاری تنفسی، نازایی در بانوان، عقیمی در آقایان، سرطان ریه، اختلال در بینایی و کوررنگی، تغییر در تن صدا، اشتهای کاذب و اختلال در حافظه و فراموشی می باشد.
مواد توهم‌زا می‌توانند تأثیرات عمیق و گاهی خطرناکی بر روان و رفتار فرد بگذارند. افرادی که به این نوع مواد وابسته می‌شوند، ممکن است به دنبال راه‌هایی برای بازگشت به زندگی عادی و سلامت روانی خود باشند. در این راستا، آشنایی با نحوه ترک حشیش و علائم مرتبط با آن می‌تواند به شما کمک کند تا مسیر بهبودی را بهتر درک کنید و گزینه‌های موجود را بشناسید.
LSD
LSD یا “اسیدلینرژیک دی اتیل آمید” به صورت طبیعی از قارچ هایی که روی گندم چاودار و یا سایر غلات رشد می کند به دست می آید. این ماده معمولاً به صورت کاغذهای مربع شکلی که در محلول حاوی ال اس دی خیسانده شده یا به شکل قرص های پودری و چیپس های ژلاتینی بسته بندی می شوند. عوارض مصرف ال اس دی خود را به دو شکل جسمانی و روانی نشان می دهند.
از جمله آثار جسمانی آن می‌توان به اتساع مردمک چشم، عدم هماهنگی حرکتی، افزایش ضربان قلب، افزایش فشارخون، بالا رفتن دمای بدن، خشکی دهان، کاهش اشتها، تهوع، بی حسی، تعریق، تکانشگری و تغییرات عاطفی سریع (که می تواند از ترس تا سرخوشی شدید متغیر باشد)، هستند. شروع تاثیرات این ماده معمولاً یک ساعت بعد از مصرف بوده و طی ۲ الی ۴ ساعت به اوج خود می‌رسد و ۸ الی ۱۲ ساعت نیز ادامه می یابد.
مسکالین
مسکالین از یک نوع کاکتوس به نام “پیوت” به دست می آید. مسکالین از نظر ساختاری مشابه آمفتامین بوده و نحوه ی تهیه آن بدین صورت است که تکه هایی از قسمت فوقانی این گیاه بریده شده و پس از خرد کردن آن را می جوند و یا با ساییدن آن را به شکل پودر درآورده و با ریختن در داخل کپسول آن را استفاده می کنند. مسکالین پس از مصرف بلافاصله از طریق روده جذب خون شده و سبب بروز توهمات بینایی می گردد. عوارض ناشی ار مصرف مسکالین شامل: خیالبافی و توهم شدید، سردرگمی و گیجی، عدم تعادل در ایستادن، مشکل در تصمیم گیری و موقعیت شناسی، افزایش فشار خون و توهمات بصری می شود.
قارچ سایلوسایبین
دو ماده موثر سایلوسایبین و سایلوسین قابل تبدیل به هم هستند و سایلوسین حالت قابل جذب آنها در بدن است. این آلکالوئیدها پس از مصرف در بدن با رفتاری مشابه هورمون سروتونین موجب احساس سرخوشی و افزایش حساسیت گیرنده‌های عصبی می شود. دوز بالای این ماده می‌تواند اثراتی شبیه توهم زای قوی ال اس دی داشته باشد. این قارچ ها طعم تلخ و ناخوشایندی داشته، به صورت خوراکی مصرف شده و به شکل تازه یا خشک و به صورت چای تهیه یا به غذاهای دیگر اضافه می شوند.
PCP
فن سیکلیدین یا PCP در اواخر دهه ۱۹۵۰ به عنوان داروی بیهوشی ساخته شد ولی به دلیل عوارض جانبی همچون روان آشفتگی و گمگشتگی، در اواخر دهه ۱۹۶۰ به عنوان مواد مخدر مورد سوء مصرف قرار گرفت. این ماده در حال حاضر هیچ گونه استفاده قانونی پزشکی نداشته و امروزه مصرف آن به صورت مخلوط با سایر توهم زاها شیوع گسترده ای پیدا کرده است.
این ماده در صورت مصرف مداوم عوارضی همچون خیرگی بدون هدف، حرکات سریع چشم، راه رفتن نا متعادل، توهمات شنوائی، تغییر اشکال هندسی، اختلالات رفتاری و فراموشی نشان می دهد. PCP همانند مواد مخدر توهم زای دیگر وابستگی جسمانی حادی ایجاد نمی‌کند ولی به میزان زیادی می تواند باعث ایجاد وابستگی روانی شود.
DMT
دی متیل تریپتامین که به نام دیمیتری نیز شناخته می‌شود یک ماده شیمیایی طبیعی است که در برخی از گونه‌های گیاهی آمازون یافت می‌شود، اما همچنین می‌تواند به طور مصنوعی نیز ساخته شود.
آیاهواسکا Ayahuasca:
این ماده با اسامی Aya، Hoasca و Yage نیز شناخته می‌شود و در فارسی به آن روح تاک می گویند. گیاه آیاهواسکا به طور سنتی در فرهنگ‌های بومی آمریکای جنوبی، عمدتا در منطقه آمازون برای اهداف شفابخشی و مذهبی استفاده می‌‌شده است. این گیاه حاوی نوعی از آلکالوئیدها به نام‌های هارمالین و هارمین بوده که خواص توهم زایی دارند. افزودن برگ گیاهانی که حاوی DMT (دی متیل تریپتامین، که بطور طبیعی در برخی از گونه‌های گیاهی نواحی آمازون وجود داشته و یک ماده توهم زای بسیار قوی بوده و به شکل پودر کریستالی مصرف می‌شود.) هستند به این ماده، میزان توهمات بینایی ناشی از آن را افزایش می‌دهد.
اثرات استفاده مواد توهم زا:
مواد توهم زا باعث اعتیاد جسمانی نمی شوند اما باعث وابستگی و اعتیاد روانی می شوند. مواد توهم زا معمولاً فرد را دچار اختلالات حسی و دیداری کرده و به لحاظ روانی آن ها را دچار مشکلاتی مانند توهم و هذیان می کند. افراد پس از مصرف مواد توهم زا عوارضی همچون، گشادی مردمک چشم، عرق کردن، تپش قلب، تاری دید، لرزش، ناهماهنگی حرکتی، حملات تشنجی و اغما، افزایش حساسیت شنوایی و … را تجربه می کنند. فرد مصرف کننده گاهی مدت ها پس از مصرف مواد توهم زا بازگشت علائم توهم زایی را همچنان نشان می دهد و مطالعات بسیاری نشان داده اند که ۱۵ تا ۸۰ درصد مصرف کنندگان توهم زاها این نشانه ها را دارند.
توهمات این افراد به شکل توهم شنیدن صدای انسان و سایر صداها، ریز بینی یا درشت بینی اشیا یا هر دو را دارند. افرادی که برای بار اول اقدام به مصرف مواد توهم زا می کنند به دنبال تجربه هایی همچون هیجان بالا، فرار مقطعی از افسردگی یا حال بد و هیجان هستند. ترشح بیش از حد هورمون هایی مانند دوپامین و سروتونین در مغز باعث بروز توهمات بینایی و شنوایی و لامسه می شوند.
نویسنده مقاله: محبوبه سعیدی راد
