تاثیر حشیش بر مغز و سیستم عصبی

حشیش چیست؟

همان گونه که در مقاله انواع مواد مخدر سنتی گفتیم حشیش رایج‌ترین ماده مورد سوء مصرف در جهان بوده و در بوته حشیش بیش از ۴۰۰ ماده شیمیایی وجود دارد که ماده موثره آن تتراهیدروکانابینول است. حشیش جزء مخدرهای توهم زا است و به رنگ سبز تیره و یا قهوه ‏اى مایل به سبز شبیه به حنا می باشد که از گیاه شاهدانه به دست می آ‏ید.

حشیش و گیرنده های مغزی مرتبط

مطالعات انجام شده حاکی بر این هستند که در مغز انسان گیرنده های خاصی برای شناسایی کانابینول ها وجود دارند که این گیرنده‌ها عضوی از خانواده گیرنده های وابسته به پروتئین جی هستند. گیرنده‌های کانابینوئید با بالاترین غلظت در بخش‌های قاعده ای هیپوکامپ و مخچه و با پایین ترین غلظت در قشر مخ یافت می شوند. این گیرنده‌ها در ساقه مغز یا بصل النخاع وجود ندارد و علت عدم تأثیر حشیش بر اعمال تنفسی و قلبی نیز همین مورد است.

عوارض و تاثیر حشیش بر مغز

حشیش نیز مانند مخدرهای دیگر (کوکائین یا هروئین) اعتیادآور بوده و مصرف آن منجر به بروز عوارضی در بدن می شوند. مصرف حشیش علاوه بر وابستگی جسمانی، مصرف کننده را از لحاظ روحی و روانی نیز به خود وابسته می کند و به همین دلیل است که اغلب اوقات فرد مصرف کننده خود را گول می زند و می گوید که حشیش اعتیادآور نیست و من به آن معتاد نشده ام و اینگونه با خیال راحت به مصرف خود ادامه می دهد. قدرت بالای حشیش در تخریب ساختارهای مغز می‌تواند خطر ابتلا به اختلال سایکوتیک یا روانپریشی را افزایش دهد.

مصرف زیاد و طولانی مدت حشیش می‌ تواند بر بخش مهمی از مغز که نیمکره ی چپ و راست را بهم مرتبط می کند آسیب وارد کند.

عوارض کوتاه مدت حشیش بر روی مغز

بیشتر افراد حشیش را مانند سیگار می پیچیند و آن را به شکل تدخین (کشیدن) مصرف می کنند که در نتیجه این مخدر از طریق ریه وارد بدن فرد شده و از آنجا وارد جریان خون می شود. همان گونه که گفتیم ماده شیمیایی موجود در حشیش که پس از تدخین وارد بدن می شود، تتراهیدروکانابینول (THC) نام دارد. THC پس از ورود به خون سریعا خود را به مغز می رساند. THC بر عملکرد مخچه و بازال گانکلیا نیز موثر بوده و تا حد زیادی تعادل، زمانبندی و هماهنگی واکنش های به موقع بدن را مختل می کند.

از این رو انجام فعالیت هایی مانند رانندگی، کارکردن با ماشین آلات و دستگاه ها و شرکت کردن در فعالیت های ورزشی یا بدنی سنگین که نیاز به تمرکز و هماهنگی حواس بالایی دارد، برای کسانی که حشیش مصرف می کنند بسیار خطرناک است.

علائم مصرف یا به اصطلاح نئشگی حشیش از طریق مصرف به شکل کشیدن، بسیار سریع تر از روش خوردن فعال می شود. فرد پس از مصرف حشیش دچار حالتی توهمی شده و یک نوع سرخوشی بیش از حدی را تجربه می کند. این سرخوشی فرد را گول می زند تا برای تجربه ی دوباره این حال حشیش مصرف کند. تداوم در مصرف حشیش پس از گذشت مدت کوتاهی عوارض خود را روی مغز نشان می دهد. مثلاً افرادی که حشیش مصرف می کنند زمان را طولانی تر از حالت معمول حس می کنند یا حس چشایی آن ها دچار مشکل شده و هنگام خوردن خوراکی و غذا، طعم آن را دیرتر از حالت معمول می فهمند.

حشیش همچنین عوارض کوتاه مدت دیگری هم دارد که عبارتند از:

• تغییرات رفتاری
• توهم و هذیان
• اختلال در توانایی فکری
• اختلال در حرکات بدن (به هم خوردگی تعادل حرکتی)
• اختلال در حافظه
• تند شدن ضربان قلب

عوارض بلند مدت حشیش بر روی مغز

علاوه بر عوارض کوتاه مدتی که حشیش بر روی مغز ایجاد می کند، در صورت ادامه مصرف این ماده مخدر، عوارض جدی تری برای فرد ایجاد می شود. طی پژوهش هایی که بر روی مصرف کنندگان دائمی حشیش انجام شده است مشخص شده که مصرف بلندمدت حشیش، روی حافظه فرد تاثیر منفی دارد. مصرف حشیش همچنین روی دو بخش مغز بیشترین تاثیر را می گذارد که آن دو بخش هیپوکامپ و آمیگدال نام دارند و هرکدام وظایف مهمی را بر عهده دارند. هیپوکمپ وظیفه کنترل حافظه و عواطف را بر عهده دارد و آمیگدال مرکز کنترل خشم و ترس را بر عهده دارد.

برخی از دیگر عوارض طولانی مدت حشیش برای مغز عبارتند از:

• افسردگی حاد (کم شدن علاقه و انگیزه برای زندگی، شغل و روابط اجتماعی و خانوادگی)
• اختلال روانی شدید
• التهاب و انسداد مزمن مجاری تنفسی
• اختلال حافظه، گیجی و بی‌توجهی به اطراف
• برهم‌خوردگی تعادل حرکتی
• از بین رفتن سلول‌های مغزی (پوک شدن مغز)

مکانیزم اثر حشیش در مغز و بدن

وقتی فردی حشیش مصرف می کند تتراهیدروکانابینول (THC) موجود در آن به سرعت از ریه‌های او عبور کرده و وارد جریان خون می‌شود. پس از آن‌، خون این ماده شیمیایی را به مغز و دیگر اندام‌های بدن منتقل می‌کند. مصرف حشیش به صورت خوردنی یا نوشیدنی سرعت جذب THC را کاهش می‌دهد و در این حالت، اثر مصرف حشیش پس از ۳۰ دقیقه تا یک ساعت تجربه می‌شود.

THC بر آن دسته از سلول‌های گیرنده مغز اثر می‌گذارد که به طور معمول به مواد شیمیایی مشابه THC واکنش نشان می‌دهند. این مواد شیمیایی طبیعی نقش مهمی در رشد و عملکرد عادی مغز دارند. مصرف حشیش باعث بیش‌فعالی بخش‌هایی از مغز شده که حاوی بیشترین تعداد از این گیرنده‌ها هستند که در نتیجه فرد دچار حالت نشئگی یا سرخوشی می‌شود.

از دیگر عوارض مصرف حشیش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییر حواس (برای مثال مصرف کننده رنگ‌ها را درخشان‌تر می‌بیند).
• تغییر حس زمان
• تغییر خلق و خو
• مختل شدن حرکات بدن
• مختل شدن توانایی تفکر و حل مسئله
• مشکلات حافظه
• مصرف مقدار زیاد حشیش باعث بروز توهم و هذیان در فرد می‌شود.
• سایکوز یا روان‌پریشی: خطر بروز این عارضه در اثر مصرف مستمر حشیش با درجه خلوص بالا افزایش می‌یابد.

مصرف حشیش همچنین بر رشد مغز فرد نیز بسیار اثر می‌گذارد. چنانچه فردی مصرف حشیش را از دوران نوجوانی شروع کند، حشیش اثر نامطلوبی بر عملکردهای تفکر، حافظه و یادگیری دارد و روند ایجاد ارتباط بین بخش‌های مختلف مغز را که برای ارائه این عملکردها ضروری است، مختل می‌سازد.

برای مثال پژوهشی که جهت بررسی تاثیر حشیش بر مغز  در نیوزیلند انجام شد که پژوهشگران دانشگاه دوک نیز در آن مشارکت داشتند، نشان داد افرادی که مصرف حشیش با دُز زیاد را از دوران نوجوانی شروع کرده بودند و به طور مستمر حشیش کشیده بودند ضریب هوشی شان در بازه سنی ۱۳ تا   ۱۸سال به طور متوسط ۸ نمره کمتر از افراد عادی شده بود. همچنین آن دسته از توانایی‌های مغز که در اثر سوء مصرف حشیش از دست رفته بودند، پس از ترک حشیش به طور کامل بازیابی نشدند. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد که مصرف حشیش مهارت یادگیری كلامی افراد را نیز مختل می كند.

حشیش با تاثیر بر گیرنده‌های خاص در مغز، می‌تواند تغییرات قابل توجهی در عملکرد سیستم عصبی ایجاد کند. اگرچه برخی از افراد معتقدند که مصرف حشیش عوارض جدی ندارد، اما مطالعات نشان داده‌اند که مصرف طولانی‌مدت این ماده می‌تواند به مشکلات جدی مانند اختلالات خلقی، مشکلات حافظه و کاهش انگیزه منجر شود. اگر شما یا یکی از عزیزانتان درگیر مصرف حشیش هستید و به دنبال راهی برای ترک آن هستید، بهتر است به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. در مقاله نحوه ترک حشیش به طور کامل به علائم، عوارض و روش‌های مختلف ترک حشیش پرداخته شده است.

نویسنده مقاله: محبوبه سعیدی راد