اختلال شخصیت اجتنابی

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی ویژگی هایی همچون گریز دائم از جمع، احساس حقارت و حساسیت بیش از حد نسبت به نظرات  منفی و انتقادات دیگران را دارند. این نشانه ها در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی ظاهر شده و در زمینه های مختلف اجتماعی، شغلی و تعاملات میان فردی به چشم می خورند. این گونه افراد از انتقاد و عدم تائید و عدم پذیرش می ترسند و همیشه فکر می کنند که دیگران می خواهند از آنها ایراد بگیرند و کارهایشان را تقبیح کنند. افراد مبتلا به این اختلال به علت همین ترس ها از مدرسه، کار و همه ی فعالیت های اجتماعی اجتناب کرده و نمی توانند با کسی دوست صمیمی شوند، مگر اینکه مطمئن باشند دوستانی که می یابند هرگز از آنها ایراد نخواهد گرفت.

این افراد معمولاً خجالتی هستند و بخاطر ترس از مسخره شدن، درباره ی خود هیچ حرفی نمی زنند. آنها اطلاعات و نظرهای مبهم را به شیوه ی منفی تفسیر می کنند. آنها با غریبه ها راحت نیستند و به هر قیمتی سعی می کنند از مواجهه با آنها دوری کنند. همین موارد باعث می شود ریسک پذیری پایینی داشته و به فعالیت های جدید دست نزنند. مثلاً اگر ترفیع شغلی آنها باعث مسئولیت و تعامل بیشتر با مردم شود آن را رد می کنند.‌

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی اعتماد به نفس پایینی دارند و از اینکه منزوی بوده و نمی توانند از مزایای روابط صمیمی و اجتماعی بهره مند شوند از دست خود عصبانی هستند چرا که آنها دوست ندارند تنها بمانند و برعکس تشنه ی محبت و زندگی اجتماعی فعال هستند. آنها تماس های اجتماعی را دوست دارند ولی از آنها می ترسند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی از مکانیزم دفاعی خیالپردازی استفاده می کنند و در خیالات خود، آرزوهایشان را برآورده می بینند تاحدی که گاهی خیال پردازی را به افراط می کشند و دائم در رویا به سر می برند.

این افراد در یک دور باطل گیر می کنند، بدین صورت که مشغله ی دائمی آنها طرد شدن و تحوبل گرفته نشدن است و به طور دایم گوش به زنگ علایم تحقیر و تمسخر از طرف دیگران هستند و این نگرانی باعث می شود رویدادهای زیادی را به حساب طرد شدن و تحویل گرفته نشدن گذاشته و از دیگران اجتناب کنند و به این ترتیب مهارتهای اجتماعی شان ضعیف شده و ممکن است دیگران از آنها به خاطر این مهارت های غلط و ضعیف واقعاً انتقاد کنند و در واقع ترس از انتقاد منجر به انتقاد می شود و آنها در این دور باطل گیر می کنند.

معیارهای DSM-5 برای اختلال شخصیت اجتنابی

فرد همیشه و در همهٔ زمینه‌های زندگی در حضور دیگران معذب است، احساس ناتوانی و بی کفایتی می‌کند و نسبت به واکنش و ارزیابی منفی دیگران نسبت به خودش به شدت حساس است. این وضعیت از پایان نوجوانی و آغاز بزرگسالی پدید آمده و در شرایط گوناگون دیده می‌شود و این حالت حداقل با ۴ مورد از موارد زیر همراه است:

۱) فرد از کار و شغل‌هایی که در آن‌ها نیاز به تماس اجتماعی، روابط میان‌فردی و تعامل اجتماعی زیاد است پرهیز می‌کند. چون از انتقاد، ایرادگیری یا مورد پذیرش نبودن می‌ترسد.

۲) دوست ندارد با دیگران روابط میان‌فردی و دوستانهٔ نزدیک داشته باشد مگر این‌که مطمئن باشد که آن‌ها او را دوست دارند.

۳) حتی هنگامی که با کسی روابط میان‌فردی و دوستانه دارد با احتیاط گفت‌و‌گو می‌کند و احساساتش را به آسانی بروز نمی‌دهد. تودار است و نگران این است که شرمنده یا مسخره شود.

۴) در موقعیت‌های اجتماعی و در تعامل با دیگران همیشه به این فکر می‌کند که ممکن است از او ایراد بگیرند یا باورهایش را نپذیرند.

۵) در روابط میان‌فردی جدید و در تعامل با افراد جدید عصبی می‌شود چون احساس ناتوانی و بی‌کفایتی می‌کند.

۶) احساس می‌کند که جذابیت شخصی ندارد، مهارت‌های اجتماعی ندارد و خود را پایین‌تر از دیگران می بیند.

۷) معمولاً ریسک‌پذیر نیست و دوست ندارد در فعالیت‌های تازه شرکت کند چون ممکن است به دیگران ثابت شود که او ناتوان است و این باعث شرمندگی او می شود.

علل اختلال شخصیت اجتنابی

مانند بسیاری از اختلالات شخصیت، اختلال شخصیت اجتنابی نیز مورد تحقیق جامع قرار نگرفته است اما پژوهش ها درباره ی عوامل خطر ساز این اختلال نشان داده اند که این اختلال در انواع ابعاد شخصیت فرد از جمله در درون نگری، بی ثباتی هیجانی، اعتماد به نفس پایین، بدبینی و واکنش های هیجانی شدید در مقابل محرکهای تهدید آمیز و واکنش های ضعیف در مقابل محرکهای تشویق آمیز تاثیر می گذارد. مطالعه خانواده ها نشان می دهد که وقتی یکی از والدین این اختلال را دارد احتمال ابتلای فرزندان دو سه برابر می شود.

بسته به محیطی که فرد در آن زندگی می کند شخصیت او شکل می گیرد و و شکل گیری اختلال شخصیت اجتنابی تا حد زیادی متاثر از محیط زندگی فرد است.

همچنین مطابق نظریه های روان پویشی، وجود تجربه های منفی و عدم موفقیت در کودکی، وجود والدین بسیار سخت گیر با معیارهای تربیتی دشوار می تواند باعث شود فرد با اعتماد به نفسی ضعیف بزرگ شده و در بزرگسالی به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلا شود.

وجود والدینی پرخاشگر در کودکی که همیشه رفتارهای تحقیرآمیز و توهین آمیز با کودک خود دارند زمینه را برای ایجاد این اختلال در بزرگسالی فراهم می کند. زمانی که تمرکز والدین همیشه بر نقاط منفی و ضعف فرزندانشان باشد، آن‌ها را به افرادی تبدیل می‌کنند که برای دوری از تحقیرشدن از سوی دیگران، به اجتناب و پرهیز اجتماعی روی می آورند.

درمان اختلال شخیت اجتنابی

شخصیت های اجتنابی دارای الگوهای عمیق رفتارهایی هستند که در طول سالها شکل گرفته است، اما با این وجود آنها بخاطر درد و رنجی که می کشند به درمان علاقه نشان می دهند. آنها به دلیل عزت نفس پایین از برقراری ارتباط عاجزند و هدف از درمان آنها بازسازی الگوهای رفتاری و باورهای غلطی است که درباره ی تعامل برقرار کردن با دیگران دارند.

اختلال شخصیت اجتنابی و اعتیاد به مواد مخدر

افرادی که دچار اختلال شخصیت اجتنابی هستند ترس شدیدی از طرد شدن و مورد قضاوت قرار گرفتن دارند که این ترس ممکن است باعث شود آنها منزوی شده و از تعاملات اجتماعی دوری کنند. احساس بی کفایتی و حقارت در این گونه افراد منجر به اختلال در عملکرد اجتماعی، تحصیلی، شغلی و بین فردی می شود و باعث بروز تنش و فشارهای روانی و جسمی و هیجانی در فرد می شود. افراد ممکن است برای رهایی از این فشارهای روانی و جسمی به مصرف مواد مخدر و الکل روی آورند.

مصرف الکل و مواد مخدر در این گونه افراد، ترس های شخصی و عدم علاقه به روابط اجتماعی را شدیدتر کرده و افراد برای رهایی از غمگینی و افسردگی ناشی از علایم اختلال شان ممکن است به مصرف مخدر و الکل وابسته شوند.