خود فریبی و انواع آن چیست؟ راهکارهای غلبه بر خودفریبی چیست؟

خود فریبی و انواع آن چیست؟ راهکارهای غلبه بر خودفریبی چیست؟

خود فریبی یعنی ما به راحتی می توانیم ذهن خود را فریب داده و همانگونه که به دیگران دروغ می گوئیم به خودمان هم می توانیم دروغ بگوئیم و به مرور زمان دروغ ها را به گونه ای می پذیریم که انگار بخشی از حقایق زندگی ما هستند!

مغز ما قابلیت های فراوانی داشته و خودفریبی یکی از این قابلیت هاست. خود فریبی همان انکار  و دلیل تراشی های افراد برای نپذیرفتن شواهد و اهمیت و اعتبار آنهاست. فرد خود فریب با گول زدن خود می خواهد خودش و دنیا را آن گونه که دوست دارد ببیند نه آن گونه که واقعاً هست. اگر چه امروزه روانشناسان تعریف های مختلفی از خود فریبی ارائه داده اند اما خود فریبی را می توان به سه شکل اصلی تعریف کرد:

۳ تعریف از خود فریبی:

•  ۱) در تعریف اول:

خودفریبی یک باور غلط است که از توهم فرد قابل تفکیک نیست و با آنها آمیخته شده، که از نمونه های آن می توان به توجه انتخابی (حالتی که در آن انتخاب می کنیم به چه چیزهایی دقت کنیم)، جستجوی سوگیرانه ی اطلاعات (فقط به دنبال بخش های خاصی از اطلاعات می رویم و جنبه های دیگر را نادیده میگیریم) و فراموش کردن اشاره کرد.

• ۲) در تعریف دوم:

خود فریبی باور غلطی است که علی رغم شواهدی که آن را رد می کند همچنان وجود دارد‌‌. در این دیدگاه همه ی توهم های مثبت فرد خودفریبانه نبوده و جستجوی اطلاعات سوگیرانه همگی خودفریبانه نیستند اما توجه انتخابی همچنان وجود دارد چون فرد شواهدی که آن باور غلط را رد می کند نادیده می گیرد.

• ۳) در تعریف سوم:

خودفریبی یک باور غلط هوشیار بوده که به طور همزمان با یک باور درست ناهوشیار در تعارض است. پارادوکس این دیدگاه این است که چگونه یک فرد، مثلاً “x” را باور دارد اما به طور همزمان خودش را متقاعد می کند که “x” وجود ندارد!

۲ نوع خود فریبی وجود دارد:

  1.خود فریبی سازگارانه:

خود فریبی به شیوه های مختلف و برای رسیدن به اهداف گوناگونی انجام می شود. گاهی مفید است و گاهی مضر و از دیدگاه روان شناختی می توان آن را تیغ دولبه ای برای رسیدن به اهداف‌ خود دانست. از جنبه ی مثبت، خود فریبی ممکن است باعث خوشحالی و افزایش اعتماد به نفس و سرخوشی ما شود، استرس و اضطراب مان را کم کند و باعث شود ما خود را تواناتر و قوی تر بدانیم. ما درواقع با این گونه خود فریبی، شکست هایمان را کوچک و موفقیت هایمان را بزرگ تر می بینیم و بدین طریق حس خوبی نسبت به خود پیدا می کنیم. این نوع خود فریبی را خود فریبی سازگارانه می نامند.

2. خود فریبی ناسازگارانه:

از این دیدگاه خود فریبی می تواند ناشی از اختلالات روانی و ضعف های شخصیتی بیمار باشد. بیمار خود فریب خصوصیات، ضعف ها و ویژگی های ناخواسته شخصیت خود را انکار کرده و چون توان مقابله با این بخش های شخصیت خود را ندارد دست به خود فریبی و انکار واقعیت ها می زند. در واقع فرد خودفریب با انکار واقعیت، تصویری مطلوب از خود در ذهنش می سازد، تصویری که با خود واقعی اش کاملاً متفاوت است. این نوع خود فریبی را خود فریبی ناسازگارانه می گویند.

۴ راهکار غلبه بر خود فریبی چیست؟

1. اهداف و ارزش های زندگی تان را مشخص کنید‌ و از اهداف کوچک شروع کنید و کم کم به سوی اهداف بزرگتر بروید.
2. به گفتگوهای درون ذهن تان توجه کنید: اول صبح که از خواب بیدار می شوید افکارتان را ارزیابی کنید، آیا آنها حمایتگر و مثبت هستند؟ جای اینکه بدترین منتقد خود باشید، بهترین مربی خود باشید.
3. به نقاط قدرت خود افتخار کنید: سه ویژگی که قوی بودنتان را نشان می دهد بنویسید. می توانید از نزدیکان تان کمک بگیرید و بعد روی آن ویژگی های تان متمرکز شوید نه نقاط ضعف تان!
4. اگر فکر می کنید به تنهایی نمی توانید از شر خودفریبی های تان خلاص شوید به یک متخصص روانشناس بالینی مراجعه کنید.

       نویسنده مقاله: محبوبه سعیدی راد

منابع

• Oconner Peg , 2019, forms og self -deception that can characterize addiction, https://rehabs.com/pro-talk/forms-of-self-deception-that-can-characterize-addiction/
• Wagner Erica, ,how to stop self- deception and be true to yourself again, https://www.lifehack.org/446142/how-to-stop-self-deception-and-be-true-to-yourself-again
• Chance Zoë, I Norton Michael,(2015), The what and why of self-deception, Current Opinion In Psychology, p104 – 106