اختلال شخصیت چیست؟ ویژگی هایی، علل و انواع آن
اختلال شخصیت نوعی اختلال روانی است که در آن الگوهای فکری، رفتاری و عملکردی ناسالم فرد منجر به بروز مشکلات جدی در روابط، فعالیت های اجتماعی، کار و مدرسه می شود. اگر می خواهید با اختلال شخصیت، علل، ویژگی ها و انواع آن آشنا شوید این مقاله را از دست ندهید.
شخصیت چیست؟
شخصیت هر انسان، در هم پیچیده و منحصر به فرد است. شخصیت را می توان الگوهای معین و مشخصی از تفکر، هیجان و رفتار تعریف کرد که روش شخصی فرد را در تعامل با محیط اجتماعی اش رقم می زند. مطابق با تعریف آلپورت، شخصیت یک سیستم سازمان یافته ی پیوسته در حال تکامل و تغییر در درون فرد بوده که شیوه ی سازگاری فرد را با محیط نشان می دهد. شخصیت نشان می دهد فرد چگونه به رویدادها و تجربه های زندگی واکنش نشان می دهد. شخصیت چیزی است که آن را از درون تجربه می کنیم و از بیرون به دیگران نشان می دهیم.
اختلالات شخصیت چیست؟
مطابق با تعریف DSM-5، اختلال شخصیت مجموعه ای بادوام از تجربه های درونی، الگوهای تفکر، احساس و رفتار ها بوده که با آنچه از فرهنگ و جامعه ی فرد انتظار می رود بسیار متفاوت، فراگیر و انعطاف ناپذیر است. این رفتارها و تجربه های درونی در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع شده و در طول زمان ثبات داشته و به رنج یا نابه سامانی در زندگی فرد منجر می شود.
۴ ویژگی مشترک اختلالات شخصیت:
- ۱) یک روند رفتاری ثابت و دایم که از انتظارات جامعه فاصله بسیاری دارد.
- ۲) روش های غیرعادی در تفسیر رویدادها و نوسان های روحی غیرقابل پیش بینی یا رفتارهای بی پروا، ناگهانی و و تکانه ای و بدون تفکر قبلی
- ۳) نقص در عملکردهای اجتماعی و شغلی
- ۴) شیوه های رفتاری ثابتی که ریشه ی آنها به نوجوانی یا اوایل بزرگسالی بر می گردد.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت همیشه انکار می کنند که مشکل روانی دارند و متوجه نیستند که رفتارشان مخالف قوانین اجتماعی و فرهنگی بوده و مشکلات روانی را به روش های فکری و رفتاری انعطاف ناپذیر خود مربوط نمی دانند. آنها در روابط خود با دیگران و مقابله با مشکلات روزمره دچار مشکل هستند. دیدگاه آنها نسبت به دنیا با دیگران فرق داشته و همین باعث می شود به سختی در فعالیت های خانوادگی، آموزشی و اجتماعی شرکت کنند.
وجود نگرش ها و رفتارهای ناسازگار در افراد دچار اختلال شخصیت باعث مشکلات و محدودیت های زیادی در روابط، شغل و تحصیل آنها می شود.
۴ دلیل بوجود آمدن اختلالات شخصیت:
علل اصلی اختلالات شخصیت هنوز مشخص نیست. با این حال باورهایی وجود دارد مبنی بر اینکه موارد زیر می تواند در ایجاد این گونه اختلالات نقش داشته باشد:
۱) عوامل بیولوژیکی: خلق و خوی انسانها با هم تفاوت داشته و تحت تاثیر ژنتیک قرار دارد و ممکن است تفاوت های شخصیتی در افراد بخاطر عوامل ژنتیکی باشد. تفاوت های شخصیتی را از لحظه ی تولد می توان دید. مثلاً بعضی بچه ها از بدو تولد نق نقو و بد اخلاق هستند و بعضی آرام و خوش اخلاق
۲) رویدادهای تروماتیک: رویدادهای تروماتیک و اتفاقات ناگوار در بعضی مراحل خاص و حساس رشد می تواند آسیب های بلند مدت بر مغز وارد کند. مثلاً بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت در کودکی مورد بدرفتاری های عاطفی، فیزیکی و سوء استفاده جنسی و غفلت های شدید قرار گرفته اند.
۳) تعاملات والد و فرزند: نوع روابطه و شیوه ارتباط والدین با فرزند باعث شکل گیری صفات شخصیتی در کودک می شود. مثلاً درباره ریشه ی اختلال شخصیت مرزی می توان گفت که وقتی در زمان کودکی، والدین کودک را قبول نداشته و او را بی عرضه و بی دست و پا می داتند به عزت نفس کودک آسیب می زنند و در نتیجه در کودک ترس از طرد شدن بوجود می آید که یکی از ویژگی های بارز اختلال شخصیت مرزی است.
۴) طبقه اقتصادی و اجتماعی پایین و فقر: شرایط و بستری که فرد در آن بزرگ می شود در بروز اختلال شخصیت نقش دارد. کسانی که خانواده هایی بزه کار و فقیر دارند و از لحاظ اجتماعی و اقتصادی در سطح بسبار پایینی قرار دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا بهداختلال شخصیت هستند.
انواع اختلالات شخصیت:
از منظر DSM-5 اختلالات شخصیت به 3 گروه تقسیم می شوند:
گروه A :
- اختلال شخصیت پارانوئید
- اختلال شخصیت اسکیزوئید
- اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
که ویژگی بارز این سه اختلال “عجیب و غریب بودن” است.
گروه B :
- اختلال شخصیت ضد اجتماعی
- اختلال شخصیت مرزی
- اختلال شخصیت نمایشی
- اختلال شخصیت خودشیفته
که ویژگی بارز این چهار اختلال “دراماتیک، هیجانی و غیر قابل پیش بینی بودن” است.
گروه C :
- اختلال شخصیت اجتناب گر
- اختلال شخصیت وابسته
- اختلال شخصیت وسواسی جبری
- که وجه اشتراک این سه اختلال هم “ترس و اضطراب” است.
با ما همراه باشید….
در مقالات بعدی هر اختلال به طور جداگانه و مفصل ارائه خواهد شد.
نویسنده مقاله: محبوبه سعیدی راد
منابع
- گنجی مهدی، گنجی حمزه، ۱۳۹۴، آسیب شناسی روانی DSM-5, ج ۲، انتشارات ساوالان
- Carey Elea, 2021, Personality disorder, https://www.healthline.com/health/personality-disorders
